Lapacho – Drzewo życia
Cykl opisujący bardziej i mniej znane gatunki drewna, z których produkowane są podłogi rozpoczynamy prezentacją niezmiernie interesującego, pochodzącego z Ameryki Południowej gatunku Lapacho.
Występowanie, nazewnictwo
Pod nazwą Lapacho znane jest ponad 250 rodzin drzew, wszystkie występujące w Ameryce Południowej, przede wszystkim rodziny Ipe Lapacho i Pau Rosso w Brazylii, rodziny Lapacho i Pau darco w Paragwaju oraz Lapacho, Lapacho Negro i Ipe Preto w Argentynie.
Naukowe nazwy odmian należącego do rodziny Bignoniace-ae Lapacho to Tabebuja Rigida Dutra, Tabebuja Ochracea i Tabebuja Ipe.
W krajach, gdzie język portugalski jest bardziej rozpowszechniony nazwami częściej stosowanymi lokalnie (także używanymi w handlu międzynarodowym) są Ipe, Tabejo i Queschua, natomiast w krajach, w których mówi się po hiszpańsku spotykana jest częściej nazwa Lapacho, jej odpowiednik naukowy Tabebuja, a także Tajibo. Mieszkańcy tamtych regionów w celu zidentyfikowania przynależności do danej rodziny dodają do nazwy Lapacho (lub Tabebuja) przyrostek określający kolor: Lapacho amarello, Lapacho pardo i Lapacho prieto.
Lapacho jest wiecznie zielonym drzewem o charakterystycznych purpurowych kwiatach. Drzewo osiąga wysokość do 35 m. Pień osiąga długość 10-12 m i średnicę do 1,5 m. Bezpośrednio po ścięciu Lapacho ma ciężar właściwy w granicach 1.100 kg/m , który po osiągnięciu wilgotności ok. 9% spada do ok. 900-950 kg/m3.
Drewno Lapacho jest barwne, od żółci poprzez zieleń i czerwień do ciemnego brązu i czerni, o bardzo wyraźnym, zawiłym uzwojeniu.
Drewno – charakterystka ogólna
Właściwości Lapacho i naturalna obecność substancji tłuszczowych w strukturze drewna determinują dobrą stabilność i bardzo wysoką trwałość tego drewna. Lapacho nie obawia się wody i z tego powodu należy do gatunków najbardziej odpowiednich do wykonywania podłóg (nawet w łazienkach), konstrukcji na zewnątrz takich jak tarasy, nabrzeża basenów, meble ogrodowe, mostki, deptaki nadmorskie itp. Naturalna odporność Lapacho na działanie wody słodkiej i słonej jest tak wysoka, że nie jest nawet konieczne wykonanie jakiejkolwiek warstwy ochronnej czy impregnacji chemicznej. W porównaniu do sosny Lapacho ma dwukrotnie większą gęstość i pięciokrotnie wyższą twardość. Podczas gdy naturalną żywotność mebli ogrodowych wykonanych z sosny szacuje się na 8-10 lat, po którym to czasie muszą być one wymienione lub na nowo odpowiednio zabezpieczone, Lapacho ma naturalną trwałość rzędu 25-30 lat bez dodatkowego zabezpieczania powierzchni drewna. Tym sposobem początkowo wyższe koszty mebli z Lapacho są w efekcie niższe, ponieważ nie wymagają one w trakcie użytkowania inwestowania w zabezpieczanie, impregnację, naprawy czy wymianę.
DREWNO – Obróbka, klejenie, lakierowanie
Lapacho jako drewno o bardzo dużej gęstości i twardości obrabia się wyjątkowo ciężko. Powoduje szybkie tępienie narzędzi i materiałów ściernych. W czasie cięcia i szlifowania należy zwracać szczególną uwagę na funkcjonowanie systemu odpylania, ponieważ powstający w czasie obróbki pył drzewny działa drażniąco na układ oddechowy człowieka oraz może powodować uczulenia skóry. Z powodu dużej zawartości substancji tłuszczowych osłabiających siły adhezji drewno Lapacho należy do gatunków sprawiających szczególnie dużo problemów w czasie klejenia. Aby zapewnić prawidłowe związanie parkietu z tego drewna należy stosować dwu- lub jednoskładnikowe kleje poliuretanowe.
Zawarte w Lapacho składniki antyutleniające, tzw. inhibitory w istotny sposób wpływają na wysychanie lakierów, olejów i wosków, które utwardzają się w wyniku procesu oksydacji. W krańcowych przypadkach wysychanie olejów na podłogach z Lapacho trwa 2-3 tygodnie. Znaczne przyspieszenie krystalizacji olejów na tym drewnie można uzyskać stosując systemy olejowania na gorąco.
Lakierowanie drewna Lapacho także sprawia wiele problemów z powodu znacznej zawartości pigmentów, które wypłukiwane są w czasie lakierowania zarówno lakierami rozpuszczalnikowymi, jak i wodorozcieńczalnymi. W wypadku produktów o zasadowym odczynie dochodzi dodatkowo zjawisko przebarwiania na ciemno czerwony kolor zawartego w Lapacho żółtego proszku (lapacholu).
Posadzki z Lapacho
W Polsce Lapacho oferowane jest w postaci litych desek parkietowych o wymiarach 15x90x450 – 1200 mm oraz parkietu przemysłowego o grubości 20 mm. Lapacho dostępne jest także jako tarcica.
Przy względnej wilgotności powietrza 50% i temperaturze 20 °C Lapacho osiąga stan równowagi higroskopijnej na poziomie ok. 6%. W związku z tym posadzki wykonane z tego drewna, które zwykle dostarczane są o wilgotności 8-9%, będą miały tendencję do skurczu, nawet w sytuacji, gdy użytkownik zapewni odpowiedni dla większości innych gatunków klimat w pomieszczeniach (45-60% wzgl. wilgotności powietrza, temp. 20-23 °C).
Parkiet z Lapacho, z powodu dużej gęstości i twardości drewna, charakteryzuje się wyjątkową trwałością i odpornością na uszkodzenia mechaniczne.
LAPACHO – drzewo życia
Na świecie nazwa Lapacho jest jednak kojarzona nie z drewnem do produkcji m.in. podłóg, lecz przede wszystkim z „drzewem życia”, z którego uzyskuje się herbatę o wyjątkowym działaniu. W większości profesjonalnych sklepów z herbatą można obecnie kupić herbatę Lapacho lub herbatę z dodatkiem Lapacho. Rdzenni Indianie z Brazylii, północnej Argentyny, Paragwaju Boliwii stosują Lapacho w celach leczniczych od setek lat, herbata z Lapacho była pita już przez Azteków i Inków.
Przed przybyciem hiszpańskich konkwistadorów plemiona Guarani Tupi-Nambo stosowały herbatę z Lapacho w ogromnych ilościach. W wysokich Andach Indianie Callaway, Ayamara i Quechua leczyli Lapacho najrozmaitsze dolegliwości. Do tej pory drzewo to jest wyjątkowo cenione przez mieszkańców Ameryki Południowej – w boliwijskim Bermejo oraz argentyńskim Aguaray co roku odbywają się festiwale Lapacho.
Liściom i korze przypisywane są właściwości antymalaryczne, antyinfekcyjne, antypasożytnicze, wiruso-, bakterio- i grzybobójcze oraz antyutleniajqce. Poza ligniną, celulozą, pigmentami, substancjami tłuszczowymi i proszkami drewno Lapacho charakteryzuje się dużą zawartością substancji aktywnych, które wspomagają jego działanie lecznicze. Najważniejsze z nich to 18 różnych typów chinonów takich jak: naftochinon, cntrachinon (które znajdują się w całej roślinie), lapachol i blapachone.
Innymi składnikami są quercentina, ksyloidyna i inne flawonoidy (znajdujące zastosowanie w leczeniu raka), lapachenolo, carnosolo, koenzym Q, alkaloidy takie jak tecomina. Lapacho zawiera wyjątkową kombinację pierwiastków śladowych takich jak: żelazo, magnez, fosfor, cynk, chrom, krzem, mangan, molibden, miedź, wapń, kobalt, bor, złoto, srebro, stront, nikiel i inne.
Współczesna medycyna wiele obiecuje sobie po zastosowaniu Lapacho w leczeniu różnych odmian raka , artretyzmu, a nawet AIDS czy choroby Parkinsona.
Piotr Pióro
Zdjęcia wykorzystano dzięki uprzejmości firmy DLH Drewno.
Karta charakterystyki: LAPACHO
Nazwy naukowe, nazwy handlowe:
Tabebuja Ipe, Tabebuja Rigida Dutra,
Tebebuja Ochracea Lapacho, Ipe
Występowanie Brazylia równikowa, północna Argentyna i Paragwaj
Zastosowanie podłogi wewnątrz i na zewnątrz, konstrukcje drewniane, okna, drzwi, części pojazdów przemysłowych
Obróbka mechaniczna trudna
Klejenie problematyczne
Lakierowanie problematyczne
Ciężar właściwy (drewno mokre) 1100-1150 kg/m3
Ciężar właściwy {9-12%) 900-950 kg/m3
Twardość 5,9 kg/mm
Twardość Janki
Moduł elastyczności 160 000 kg/cm2
Wytrzymałość na ugięcie 1600 kg/cm2
Średni skurcz styczny 6,7%
Średni skurcz promieniowy 5,1%
Średni skurcz objętościowy 9-10%
Współczynnik skurczu 0,19
Stabilność bardzo dobra
bardzo dobra , także na zewnątrz
Odporność na insekty bardzo dobra